Jednym z badań profilaktycznych zalecanych mężczyznom jest ocena stężenia antygenu PSA. W prawidłowych warunkach jest ono niskie, ponieważ substancja ta jest wydzielana głównie do płynu nasiennego. Jego wzrost może świadczyć o nieprawidłowościach w obrębie gruczołu krokowego i wymagać dalszej diagnostyki. Zobacz, kiedy zrobić badanie PSA.
Gruczoł krokowy jest narządem mięśniowo-gruczołowym składającym się z dwóch płatów. Jego podstawową funkcją jest produkcja cieczy, która jest nośnikiem plemników. W jego obrębie mogą zachodzić różnego rodzaju procesy chorobowe – m.in. rozrost komórek gruczołowych lub rozwój nowotworu złośliwego. Rak gruczołu krokowego jest drugim najczęściej występującym nowotworem u mężczyzn. Dzięki badaniu PSA w większości przypadków jest on wykrywany w stadium bezobjawowym.
Czym jest PSA?
PSA (swoisty antygen sterczowy) to enzym produkowany przez komórki nabłonka gruczołowego gruczołu krokowego. Jest to marker informujący o fizjologicznych i patologicznych stanach tego narządu. Został odkryty w 1970 roku, a od 1986 roku zaczęto stosować go w diagnostyce raka prostaty i monitorowaniu jego leczenia.
Kiedy i jak często wykonywać badanie PSA?
Jeżeli skończyłeś 50 lat, powinieneś wykonywać badanie PSA raz w roku w ramach profilaktyki. Zacznij badać się po 40. roku życia, gdy w Twojej rodzinie występowały przypadki raka gruczołu krokowego, czyli znajdujesz się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na ten nowotwór.
Pozostałe wskazania do badania PSA to:
- występowanie objawów wskazujących na powiększenie gruczołu krokowego (m.in. częstomocz, trudności w rozpoczęciu oddawania moczu, oddawanie moczu w nocy),
- ból w podbrzuszu,
- ból krocza,
- obecność krwi w moczu,
- rozpoczęcie i kontrola leczenia raka gruczołu krokowego,
- monitorowanie stanu zdrowia po zakończeniu leczenia raka gruczołu krokowego.
W naszej poradni mężczyźni po 40. roku życia mogą sprawdzić stężenie PSA bezpłatnie. Jest ono dostępne w pakiecie wraz z innymi badaniami profilaktycznymi, które warto wykonać po ukończeniu 40 lat. Wszystko w ramach programu Profilaktyka 40 PLUS.
Umów się na konsultację urologiczną
Na czym polega badanie PSA?
Stężenie antygenu PSA oceniane jest we krwi żylnej. Pielęgniarka pobiera niewielką próbkę, a następnie przekazuje ją do dalszej analizy. Badanie wykonasz w warunkach ambulatoryjnych, a zaraz po możesz wrócić do swoich codziennych zajęć. Wyniki zwykle dostępne są do odbioru w kolejnym dniu roboczym. Nie ma przeciwwskazań do wykonania oznaczenia stężenia PSA.
Jak przygotować się do badania PSA?
Badanie PSA wymaga przygotowań, aby wynik był wiarygodny i miał wartość diagnostyczną. Powinieneś mieć świadomość, że niektóre czynniki podwyższają stężenie antygenu sterczowego. Jeżeli nie wyeliminujesz ich przed testem, narażasz się na niepotrzebny stres i dodatkową diagnostykę.
Przygotowania do badania PSA obejmują:
- zgłoszenie się do laboratorium medycznego w godzinach porannych i na czczo (minimum 8 godzin od ostatniego posiłku),
- 15-minutowy odpoczynek przed pobraniem krwi,
- zrezygnowanie ze spożywania napojów alkoholowych przed badaniem,
- zrezygnowanie z palenia tytoniu w dniu badania,
- zrezygnowanie z aktywności seksualnej na 2 dni przed badaniem,
- unikanie czynności powodujących ucisk na gruczoł krokowy (m.in. jazdy na rowerze, długotrwałego siedzenia) na minimum 2 dni przed badaniem.
Na badanie PSA nie należy zgłaszać się po badaniu prostaty per rectum, USG urologicznym lub biopsji gruczołu krokowego, ponieważ również może dojść do zafałszowania wyniku.
Normy badania PSA
Poziom PSA we krwi z reguły jest niski, ale może zwiększać się wraz z wiekiem. Jest to zjawisko fizjologiczne. Przyjmuje się, że prawidłowy wynik mieści się w granicach 0–2,5 ng/ml (niektóre źródła podają 4 ng/ml). Wartość ta została podniesiona do 6,6 ng/ml dla mężczyzn w wieku 70–79 lat.
Przyjmuje się także, że należy podjąć dalszą diagnostykę, jeżeli stężenie PSA przekracza 4 ng/ml. Natomiast wyniki powyżej 10 ng/ml świadczą o dużym prawdopodobieństwie raka prostaty i wymagają bezzwłocznego podjęcia odpowiednich działań.
Wyniki badania PSA zawsze powinien ocenić lekarz. Specjalista uwzględni nie tylko poziom antygenu sterczowego, ale także Twój wiek, ogólny stan zdrowia, zgłaszane objawy oraz wyniki innych badań, które do tej pory wykonałeś.
Co wykrywa badanie PSA?
Musisz zdawać sobie sprawę, że podwyższone PSA nie jest jednoznaczne ze zdiagnozowaniem raka prostaty. Badanie informuje o tym, że w gruczole krokowym prawdopodobnie zachodzą zmiany, które wymagają sprawdzenia. Dzięki temu w wielu przypadkach możliwe jest wykrycie nowotworu zanim pojawią się jego objawy. Zdarza się jednak, że rak prostaty przebiega z prawidłowym stężeniem PSA. Dlatego pamiętaj, aby poza regularnymi badaniami zgłaszać się także na wizyty kontrolne do urologa.