Kleszcze i borelioza. Jak uniknąć zachorowania?

22.07.2023

Lato to czas beztroskiej zabawy. Nie powinniśmy jednak zapominać o swoim zdrowiu i profilaktyce. Szczególnie ważna jest ochrona przed kleszczami. Pajęczaki te stanowią zagrożenie dla człowieka, ponieważ przenoszą choroby, których skutki mogą być bardzo poważne. Jedną z nich jest borelioza. Dowiedz się, co to za choroba i jak jej uniknąć.
Borelioza jest chorobą zakaźną, wieloukładową, odkleszczową. Może dawać objawy z różnych narządów i tkanek. Atakuje nie tylko skórę, ale również stawy, mięśnie, serce i układ nerwowy. W Polsce pierwszy przypadek boreliozy opisano w 1987 roku. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego w 2022 roku potwierdzono ponad 17 tysięcy zachorowań. Nawet 80% infekcji ma miejsce w miesiącach letnich – czerwcu i lipcu.

W jaki sposób dochodzi do zakażenia boreliozą?

Boreliozę przenoszą kleszcze z rodzaju Ixodes, które są nosicielami krętka z rodzaju Borrelia. Bakteria ta jest obecna w ślinie pajęczaków. Szacuje się, że w Europie zakażone kleszcze stanowią od 3 do 34% populacji. W Polsce szczyt ich aktywności przypada na maj i czerwiec oraz wrzesień i październik. Nie oznacza to jednak, że w pozostałych miesiącach nie trzeba zachować należytej ostrożności. Bakteria wywołująca boreliozę dostaje się do organizmu człowieka po ukłuciu przez kleszcza. Jednak proces ten nie zachodzi od razu. Migracja trwa nawet kilkanaście godzin. Ryzyko wzrasta znacząco po upływie 24 godzin od ukąszenia. Znaczenie dla zachorowania mają także:
  • stopień opicia kleszcza,
  • sposób usunięcia kleszcza.
Krętki, które dostaną się do organizmu człowieka, początkowo bytują w skórze. Następnie wędrują wraz z krwią i chłonką do innych tkanek i narządów. Bakteria jest obecna we wnętrzu komórek, a także ma zdolność do przekraczania bariery krew-mózg, co oznacza, że może zaatakować układ nerwowy.

Jakie są objawy boreliozy?

Pierwsze objawy boreliozy pojawiają się w ciągu 3 tygodni. Najbardziej charakterystycznym jest rumień wędrujący. Jest to zmiana skórna o owalnym kształcie, która z czasem ulega powiększeniu. Typowe jest jej centralne przejaśnienie. Mogą jej towarzyszyć zmęczenie i dolegliwości przypominające grypę. Pamiętaj jednak, że rumień wędrujący nie występuje u wszystkich osób, u których doszło do zakażenia. Objawy boreliozy ustępują w ciągu kilku tygodni. Może się jednak zdarzyć, że infekcja przejdzie w fazę rozproszoną. Wówczas pojawia się m.in. zapalenie stawów, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, porażenie nerwu twarzowego, zapalenie mięśnia sercowego. Jeżeli rozwinie się borelioza przewlekła, mogą pojawić się m.in. zanikowe zapalenie skóry, polineuropatia obwodowa, zaburzenia pamięci i funkcji poznawczych. Ta postać choroby ujawnia się nawet kilka lat po ukąszeniu kleszcza.

Co robić, gdy pojawią się objawy boreliozy?

Pojawienie się pierwszego objawu boreliozy, czyli rumienia wędrującego, jest wskazaniem do niezwłocznej konsultacji z lekarzem. Leczeniem choroby zajmują się specjaliści z poradni chorób zakaźnych. Terapia obejmuje antybiotykoterapię. Jej celem jest wyeliminowanie krętków z organizmu.

Również zaobserwowanie innych objawów wskazujących na boreliozę wymaga kontaktu z lekarzem. Wówczas również wdrażana jest antybiotykoterapia oraz leczenie objawowe, które zależy od rodzaju dolegliwości.

Jak zachować się po ukąszeniu kleszcza?

Jeżeli chcesz zminimalizować ryzyko zakażenia boreliozą, powinieneś wiedzieć, co robić po ukąszeniu kleszcza. Przede wszystkim konieczne jest usunięcie pajęczaka niezwłocznie po jego zauważeniu. Im dłużej jest on wbity, tym większe prawdopodobieństwo infekcji.

Usunięcie kleszcza w warunkach domowych powinno odbywać się przy pomocy zakrzywionej pęsety lub specjalnego przyrządu do usuwania kleszczy (można go nabyć w aptece). Instrukcja jest następująca:

  1. Chwyć kleszcza za głowę, jak najbliżej skóry.
  2. Wyciągnij kleszcza, pociągając go pionowo do góry.
  3. Zdezynfekuj miejsce ukąszenia.
  4. Obserwuj miejsce wkłucia kleszcza pod kątem występowania rumienia wędrującego.

Pamiętaj, aby podczas usuwania kleszcza unikać następujących błędów:

  • nie ściskaj kleszcza za odwłok,
  • nie wykręcaj kleszcza,
  • nie wyciskaj kleszcza,
  • nie polewaj kleszcza alkoholem i żadnym innym preparatem.

Nie bój się, jeżeli głowa kleszcza zostanie w ciele. W takim przypadku zdezynfekuj miejsce wkłucia. Gdy nie możesz poradzić sobie z usunięciem kleszcza, zgłoś się do lekarza.

Zasady ochrony przed ukąszeniem kleszcza

Elementem profilaktyki boreliozy jest zapobieganie ukąszeniom kleszcza. Dlatego powinieneś stosować się do następujących zasad:

  • unikaj przebywania w rejonie największej aktywności kleszczy,
  • unikaj wchodzenia w zarośla i wysokie trawy,
  • unikaj siadania na trawach i zwalonych pniach drzew,
  • w miejscach przebywania kleszczy noś ubranie z długim rękawem i zakryte buty,
  • stosuj środki odstraszające kleszcze.

Po każdym pobycie w miejscu, w którym mogą występować kleszcze, powinieneś dokładnie obejrzeć swoje ciało. Pajęczaki najczęściej przyczepiają się w zgięciach stawowych, w pachwinach, na brzuchu, na małżowinach usznych, na kończynach dolnych.

Umów się na konsultację do poradni chorób zakaźnych w PUROMED.
Zadzwoń do nas 42 20 80 100
Umów się na konsultację hepatologiczna w Poradni PUROMED w Łodzi