Konflikt serologiczny jest spowodowany niezgodnością między krwią ciężarnej i płodu – najczęściej w obrębie czynnika Rh. Bardzo ważne jest wczesne wykrycie ryzyka jego wystąpienia. W przeciwnym razie może rozwinąć się choroba hemolityczna noworodka, która ma bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia i życia maluszka. Sprawdź, co to jest konflikt serologiczny i jak można mu zapobiegać.
W rozwoju konfliktu serologicznego ważną rolę odgrywa czynnik Rh. Antygeny, które go determinują, występują na powierzchni czerwonych krwinek. Najważniejsze z nich to: D, C, c, E, e. O tym, czy dana osoba ma grupę krwi Rh- czy Rh+, decyduje pierwsze z nich.
Czym jest konflikt serologiczny?
Konflikt serologiczny to sytuacja, w której we krwi matki obecne są przeciwciała skierowane przeciwko antygenom obecnym na powierzchni czerwonych krwinek płodu. Pod ich wpływem dochodzi do rozpadu erytrocytów, co jest bardzo niebezpieczne dla dziecka.
Obecnie konflikt serologiczny zdarza się coraz rzadziej dzięki profilaktyce. Do niedawna był to jednak bardzo poważny problem. Chociaż jego przyczyna została poznana już w połowie XX wieku, za co Ludwik Hirszfeld otrzymał nagrodę Nobla, nie dysponowaliśmy odpowiednimi metodami diagnostycznymi i profilaktycznymi.
Jakie są przyczyny konfliktu serologicznego?
Przyczyną konfliktu serologicznego jest niezgodność grupy krwi ciężarnej i płodu. Jeżeli krwinki dziecka przedostaną się do krążenia matczynego, dochodzi do immunizacji – pobudzenia układu odpornościowego matki i wytworzenia przeciwciał. Mogą one przechodzić przez łożysko.
W większości przypadków konflikt serologiczny zachodzi, jeżeli ciężarna ma grupę krwi Rh-, a dziecko Rh+. Oznacza to, że na powierzchni erytrocytów płodu obecny jest antygen D, który pobudza układ odpornościowy matki. Rzadziej przyczyną konfliktu serologicznego jest niezgodność w głównej grupie krwi lub innych układach – m.in. Duffy, Kidd, Kell.
Konflikt serologiczny nie zachodzi, jeżeli ciężarna ma grupę Rh+ lub ojciec dziecka ma grupę Rh-. Nie zawsze zdarza się też, że dziecko dziedziczy czynnik Rh+ po tacie. Dlatego bardzo ważne jest określenie ryzyka poprzez wykonanie badań przez ciężarną.
Konflikt serologiczny – jak sprawdzić?
Rozpoznanie konfliktu serologicznego jest możliwe dzięki badaniom laboratoryjnym krwi. Standardowo oznacza się grupę krwi matki i czynnik Rh. Należy zrobić to do 10. tygodnia ciąży. Zalecane jest także oznaczenie grupy krwi ojca dziecka.
Kobiety z grupą krwi Rh- powinny raz na trymestr wykonywać badanie na obecność przeciwciał anty-D. Możliwe jest także oznaczenie, jaki czynnik Rh ma dziecko. Wówczas wykonuje się analizę wolno krążącego DNA płodu we krwi matki. Nie jest to test obowiązkowy.
Czy możliwy jest konflikt serologiczny w pierwszej ciąży?
Najczęściej w pierwszej ciąży nie rozwija się konflikt serologiczny, ponieważ krew dziecka ma kontakt z krwią matki dopiero podczas porodu. Wcześniej ich mieszanie się jest niemożliwe dzięki istnieniu bariery łożyskowej – specjalnej warstwy komórek trofoblastu. Może jednak dojść do jej przerwania na skutek zabiegów wewnątrzmacicznych, urazów brzucha, krwawienia wewnątrzmacicznego, poronienia. Wówczas może wystąpić konflikt serologiczny.
Dlaczego konflikt serologiczny jest niebezpieczny?
Konflikt serologiczny jest przyczyną choroby hemolitycznej płodu/noworodka. Powoduje ona rozpad czerwonych krwinek we krwi dziecka. Jest to bardzo niebezpieczny stan, który ma poważne konsekwencje zdrowotne.
Możliwe skutki konfliktu serologicznego to:
- postępująca niedokrwistość płodu,
- obrzęk płodu,
- śmierć płodu,
- niedotlenienie,
- encefalopatia bilirubinowa spowodowana zbyt wysokim stężeniem bilirubiny we krwi dziecka.
Konflikt serologiczny nie jest niebezpieczny dla ciężarnej.
Profilaktyka konfliktu serologicznego
Profilaktyka konfliktu serologicznego
Aby zapobiec wystąpieniu konfliktu serologicznego, wdrażana jest profilaktyka śródciążowa. Ciężarnym, które mają grupę krwi Rh-, podawana jest immunoglobulina anty-D, która zapobiega tworzeniu się przeciwciał skierowanym przeciwko antygenom na erytrocytach płodu.
Immunoglobulinę anty-D w profilaktyce konfliktu serologicznego podaje się w dawce 300 µg. Standardowo ma to miejsce między 28. a 30. tygodniem ciąży. Zdarza się, że konieczne jest to wcześniej. Do wskazań zalicza się m.in. krwawienia wewnątrzmaciczne, zabiegi wewnątrzmaciczne, poronienie. Ponadto immunoglobulina anty-D podawana jest również w ciągu 72 godzin od porodu w celu zabezpieczenia przed konfliktem serologicznym w kolejnej ciąży.